Nieuwe Stolpersteine aan de Haagdijk

Op zondagochtend 10 september worden tussen 11.00 en 11.45 uur in aanwezigheid van genodigden en burgemeester Paul Depla voor de huizen Haagdijk 239a en Haagdijk 251a in Breda Stolpersteine gelegd. Ter nagedachtenis aan de twee families Cohen die door het nazi-regime zijn omgekomen. Op 19 mei 2022 is de eerste Stolperstein geplaatst aan de Julianalaan, ter herinnering aan Gerhard van de Rhoer. De komende jaren zullen geleidelijk aan meer Stolpersteine in Breda worden gelegd. 

Stolpersteine staan symbool voor het vasthouden van de herinnering aan wat is gebeurd in de Tweede Wereldoorlog en om de verhalen van de omgekomen mensen te blijven vertellen.  

Monument

De Stolpersteine, of struikelstenen, zijn een project van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig. Het is een monument voor de slachtoffers van het nationaalsocialisme. De Stolpersteine worden over heel Europa verspreid: aangebracht in het trottoir voor de vroegere woonhuizen van mensen die door de nazi’s zijn verdreven, gedeporteerd en vermoord. De Stolpersteine in Breda herinneren aan de vermoorde Joden, en mogelijk andere bevolkingsgroepen zoals de Sinti en Roma, die vanwege hun afkomst tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn omgebracht.

Wethouder Erfgoed en Cultuur, Marike de Nobel: “Ik ben blij dat we de Stolpersteine van kunstenaar Gunter Demnig ook in Breda een plek geven. We hebben hiermee een zichtbaar element in een straat waar je bijna letterlijk over struikelt, waardoor je fysiek geconfronteerd wordt met en aan het nadenken gezet wordt over het verleden en het lijden van onze stadgenoten. Stadgenoten en wijkgenoten die zijn weggevoerd in de Tweede Wereldoorlog. En alleen maar om wie zij waren: Joods. Elk steentje is een stukje van het pad op weg naar vrede. Vrede die ook vandaag de dag helaas nog niet voor iedereen vanzelfsprekend is. En daarom moeten we blijven herdenken, en niet vergeten.”  
 
De Stolpersteine zijn van beton en zijn 10 bij 10 bij 10 centimeter groot. Op de kop zit een messing plaatje met daarin naam en geboortedatum, de deportatiedatum, en de datum en plaats van ombrengen van de betreffende persoon.  

Bewoners Haagdijk 239a en 251a 

De broers Pinas en Marcus Cohen runnen op de Haagdijk 239a samen een winkel in ‘dames- en herenstoffen’. Zij wonen met hun gezinnen vlak bij elkaar: Marcus en zijn vrouw Regina Goudsmit, en haar vader Abraham, boven de winkel. Pinas en zijn vrouw Hilda (Hildegard) Schönberger op 251a met hun kinderen Hartog en Johanna. 

Wanneer de oorlog uitbreekt vreest de vader van Regina, Abraham Goudsmit, voor wat er gaat komen en pleegt in de zomer van 1940 op 81-jarige leeftijd zelfmoord. Marcus Cohen wordt in 1942 gearresteerd omdat hij zonder jas met Jodenster de vuilnisbak op straat zet. Uiteindelijk komt hij, via Kamp Haaren, in Kamp Amersfoort terecht, waar hij overlijdt op 14 oktober 1942. Zijn vrouw Regina is onderdeel van de grote groep Joodse inwoners die op 28 augustus 1942 wordt opgeroepen en zij wordt nog geen week later omgebracht in Auschwitz. Ook Pinas, Hilda en Johanna ontkomen niet aan de deportatie. Dochter Johanna komt in Kamp Vught terecht waar ze op 26 april 1943 overlijdt als gevolg van de erbarmelijke omstandigheden in de kinderbarakken. Pinas wordt in 1942 vanuit Westerbork op de trein naar Auschwitz gezet en overlijdt datzelfde jaar. Zijn vrouw Hilda komt om in Sobibor rond 8 juni 1943. 

Met de stad, voor de stad

Het initiatief voor het leggen van Stolpersteine in Breda is genomen door een hiervoor speciaal in het leven geroepen projectgroep waaraan naast inwoners ook Stadsarchief Breda deelneemt. Gemeente Breda steunt dit initiatief. Scholen in de buurt worden betrokken bij het onderhoud en de Stolpersteine zijn onderwerp van het lesprogramma. Bredanaars die een bijdrage willen leveren aan het leggen van Stolpersteine in de stad kunnen contact opnemen via stolpersteine@breda.nl.  

Iedereen die bij de plechtigheid op 10 september aanwezig wil zijn, is van harte welkom. De plaatsing van de stenen aan de Haagdijk maakt onderdeel uit van het programma van Open Monumentendagen Breda.