Snap je iets niet? Vraag het dan

Sanne en Toon in gesprek over laaggeletterdheid.

“Schaamte is echt nergens voor nodig,” trapt Toon Huijbregts af. “En ik kan het weten. Ik heb me jarenlang geschaamd voor mijn laaggeletterdheid. Zelfs voor mijn eigen vrouw. Nu ik veel beter kan lezen en ook goed begrijp wat ik lees, denk ik alleen maar: wat heb ik veel gemist.” Toon wil anderen daarvoor behoeden. Daarom is hij Taalambassadeur geworden.
“Al bereik ik maar één iemand, dan is het al geslaagd.”

Digitalisering

Toon werkt al 42 jaar bij de gemeente Breda als chauffeur bij Afvalservice. Ook dat beroep digitaliseert. Zo worden de roosters digitaal aangeleverd. “Daarom kreeg ik in 2015 de kans om een cursus Taal & Tablet te volgen. Er ging een wereld voor me open. En van het één, kwam het ander. Want, toen ik dingen beter snapte, werd ik ook nieuwsgierig. Ik gaf me op voor de OR (Ondernemingsraad) en ik kreeg genoeg stemmen na de verkiezingen. In de OR kijk ik kritisch of stukken leesbaar zijn en of er in de nieuwsbrieven bijvoorbeeld geen moeilijke managementtaal staat. Want dat lijkt misschien interessant, maar dat is voor veel mensen gewoon onbegrijpelijk. En dan gaan ze het echt niet lezen.”

Laaggeletterdheid aanpakken in de wijken

“Voor mij wordt iets juist interessant als het eenvoudig en duidelijk geschreven is,” vult Sanne de Vries aan. Sanne is beleidsadviseur taal en laaggeletterdheid bij de gemeente Breda. “Het is juist de kunst om dingen eenvoudig op te schrijven. Daarom werken we in Breda op twee manieren aan laaggeletterdheid.

Ten eerste door volwassenen die moeite hebben met lezen en schrijven de kans te bieden (digi)taal vaardiger te worden. Daarom hebben we in Breda-Noord en in Heuvel onze zogenoemde Digi-Taalpunten en in De Nieuwe Veste het centrale Digi-Taalhuis. Zie het als een plek waar je terecht kunt met vragen over beter leren lezen, schrijven, rekenen of omgaan met de computer. Door in de wijken te zijn, maken we het makkelijker om er ook echt gebruik van te maken. Iedereen die taalhulp kan gebruiken, is welkom. Of Nederlands nou je moedertaal is of niet.

De tweede manier om laaggeletterdheid aan te pakken is door eenvoudiger te communiceren, waardoor we makkelijker met elkaar in gesprek kunnen. Dat doen we onder andere met Breda Eenvoudig, een netwerk van gemeente, zorgaanbieders, partners uit het sociaal domein en wonen. Met het ‘Meldpunt van onbegrijpelijke zaken’ en met de campagne ‘Huh? Wat bedoelt u?’ maken we samen Breda eenvoudig. Ook het Taalpanel helpt mee.”

Taalambassadeurs

“Drie jaar geleden zijn we een Taalpanel gestart. Inmiddels hebben we in dat panel zeven Taalambassadeurs, waar Toon er één van is.” “Als Taalambassadeur test ik of een tekst leesbaar is,” vult Toon aan. “Zo is dankzij het Taalpanel de Omgevingsvisie nu makkelijker te lezen. En een stuk korter.” Sanne: “Onze Taalambassadeurs maken niet alleen onze teksten makkelijker, maar hebben ook een grote voorbeeldfunctie. Juist zij laten zien dat je er gerust voor uit mag komen als je moeite hebt met lezen en schrijven. Dat je je er niet voor hoeft te schamen. En dat je er wel degelijk iets aan kunt doen.”

Omkeerpunt

“Zeker. Ik ben het levende bewijs,” beaamt Toon. Ik heb via mijn werkgever verschillende taal- en communicatiecursussen mogen volgen. Daar ben ik dankbaar voor. Want laaggeletterdheid kan je gewoon overkomen. Zo hadden wij vroeger thuis in Prinsenbeek een boerderij. Na schooltijd moest ik gewoon meehelpen. Dus schoot lezen er na schooltijd bij in. Toen ik zo’n jaar of 15/16 was, ging ik naar de kroeg, voetballen en werken. Ik werkte bij een smederij en was goed in mijn werk. Lezen en schrijven had ik niet echt nodig voor mijn werk en had ook niet mijn interesse. Zo heb ik mijn laaggeletterdheid heel lang verborgen kunnen houden. En toen ik eenmaal getrouwd was, kon ik me mooi achter mijn vrouw verschuilen. Zij vulde formulieren in, las brieven en deed de administratie. Ook toen we kinderen kregen. En ik bleef de smoes dat ik er te druk voor was maar gebruiken. Maar, ik schaamde me steeds vaker en kreeg er steeds meer last van. Gelukkig kwam mijn werkgever in 2015 met de cursus Taal & Tablet. Want hij merkte ook wel dat brieven bij ons slecht gelezen werden. En we moesten ook digitaler gaan werken. Dat was echt mijn omkeerpunt en heeft het balletje aan het rollen gebracht.

Lezen

“Je moet heel wat in je mars hebben om bij ons te kunnen werken. Denk alleen maar aan de punten die we moeten halen om ons rijbewijs te mogen houden. Maar, het valt mij op dat vooral mijn jongere collega’s de nieuwsbrieven van het werk niet of nauwelijks lezen. Daar ik wil graag verandering in brengen. Want ik heb geleerd dat lezen je echt uit je isolement kan halen. En je wijzer maakt. Want nu lees ik bijvoorbeeld veel boeken over motoren. Dat interesseert mij. En daardoor begrijp ik andere lastige teksten van de OR ook steeds beter. Je groeit echt als je beter wordt in lezen en schrijven. Dat maakt mij trots en dat wil ik ook voor hen. Want man, man, man, wat heb ik veel gemist door niet te kunnen lezen.”

Bekendheid

Sanne vindt het mooi dat BredaNu samen met het Taalpanel ook aandacht aan het onderwerp laaggeletterdheid besteedt. “In de vijfdelige tv-serie ‘Gewone Helden’ komen de Taalambassadeurs aan bod en wordt nog maar eens duidelijk gemaakt dat laaggeletterdheid niets is om je voor te schamen. Daarnaast ben ik realistisch en weet ik dat er altijd een vorm van laaggeletterdheid zal bestaan. Vanuit mijn functie houd ik ook daar aandacht voor. We zitten hier nu bij het Digi-Taalpunt in Breda-Noord. Een mevrouw schuift vanochtend voor het eerst aan. Weer iemand die de weg hier naar toe heeft gevonden. Dat maakt mij zó trots, daar kom ik mijn bed voor uit.”

Tips

Toon heeft nog wel wat tips voor mensen die iets aan hun laaggeletterdheid willen doen. “Vertel het vooral als je iets moeilijk vindt of niet snapt. Iedere keer weer. Stel vragen en vraag door. En stop niet met vragen als je een keer niet goed geholpen wordt. Want, dat is onze valkuil. Houd vol. De aanhouder wint. Oh, en had ik al gezegd dat je je er vooral niet voor hoeft te schamen?” Tenslotte heeft hij nog een tip aan zichzelf: een typecursus. “Niet alleen wil ik steeds sneller kunnen lezen, ik wil ook met tien vingers kunnen typen. Wanneer ik dat kan, gaat de vlag uit.”